Wat is dit voor een bizarre titel voor een boek tijdens deze kerstdagen? Is dat een of ander luguber verhaal dat verteld gaat worden, in de trant van het verhaal ‘Sporen in de sneeuw’ van een ouderwets zondagsschoolfeest? Wolven die los lopen in een kerk en kinderen verslinden? Neen! Wolven in de Kerk (uitgeverij Boekscout 2022, 254 pagina’s) is de titel van een recent uitgebracht boek.
Door: Jan Schippers
De twee auteurs, dominee N. Catsburg en dominee A.J. Visser, schrijven openhartig over hun nare persoonlijke ervaringen als predikant binnen de kerk en laten tevens tientallen andere lotgenoten aan het woord. Een gevoelig onderwerp. Uit onderzoek is gebleken dat veel predikanten in het nauw zitten, terwijl hier relatief weinig aandacht voor is. Wel is er ruime aandacht voor het kerklid dat door de ‘hel en verdoemenis preken’, seksueel misbruik en de ongenaakbare opstelling van de predikant zich gemanipuleerd weet (zie o.a. het boek Reli detox van Reinier Sonneveld). Maar "Waar kan de predikant, die grensoverschrijdend gedrag van kerkenraad, kerkbestuur of informele kerkleden ervaart veilig de rode vlag hijsen?" Het boek Wolven in de Kerk gaat uitgebreid in op die situaties waarin geestelijk werkers en voorgangers in het nauw komen. Pijnlijke verhalen worden (anoniem) verteld.
Uit een enquête uit 2020, uitgevoerd door Stichting Room2C, waaraan de auteurs verbonden zijn, blijkt dat bijna de helft van al de respondenten (uit 15 verschillende denominaties uit Nederland en België) in hun werk enige vorm van manipulatie, intimidatie en/of grensoverschrijdend ervaren heeft. Uit tientallen gesprekken van Room2C met predikanten blijkt tevens dat velen zich regelmatig aangevallen, geïntimideerd en onheus bejegend voelen. Dat landelijke kerkbesturen weinig oor hebben voor precaire situaties en dikwijls de kant kiezen van de kerk(enraad). Menig predikant, zo blijkt uit Wolven in de Kerk voelt zich niet gekend in zijn of haar klachten en ervaart diepe eenzaamheid en soms zelfs verraad. Er is binnen het eigen kerkgenootschap vaak geen goede structuur waar hij of zij de rode vlag kan hijsen. En maken ze hun klachten over manipulatie en grensoverschrijdend gedrag kenbaar, dan trekken ze dikwijls aan het kortste eind. Menig predikant heeft zo zijn roeping verloren en is diep teleurgesteld ander werk gaan doen. Vraag is wat hier aan gedaan zou moeten en kunnen worden.
Onlangs publiceerde het Nederlands Dagblad het artikel ‘Rode vlaggen voor machtsmisbruik in de kerk’ (28 november 2022) naar aanleiding van de podcast Dick en Daniël geloven het wel, die ds. Willem Smouter en dhr. Henk Jan Kamsteeg interviewden. Met ds. Smouter en dhr. Kamsteeg zijn we het eens dat er betere procedures binnen de kerk in verband met machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag zouden moeten komen. Maar dan niet alléén voor kerkleden, zoals zij eenzijdig stellen, maar óók ten behoeve van predikanten én geestelijk werkers. Afgelopen jaar hebben we na de publicatie van Wolven in de Kerk met diverse visitatoren en mediators gesproken. Vaak zijn de zaken tijdens een kerkelijke crisis niet goed geregeld. De predikant is vaak een open schietschijf. Menig visitator erkent dat ook in goedbedoelde mediation er toch veel mis gaat. Dikwijls geldt het principe; ‘De betaler bepaalt’. Als een predikant een rode vlag hijst en het kerkbestuur of landelijke kerkgenootschap advies geeft, dan trekt dikwijls de betalende opdrachtgever (lees; de kerk) aan het langste eind. Uit voornoemde enquête (zie ‘Wolven….’ pag. 235) blijkt dat in gegeven situaties zelden of nooit objectieve waarheidsvinding plaatsvindt. Eerlijk en objectief onderzoek is vaak verre te zoeken en negen van de tien keer delft de predikant, vaak ten onrechte het onderspit. Het conflict veegt de kerk dikwijls onder het tapijt en er mag dikwijls niet meer over gepraat worden. Er zou dus een meer objectief meld- en behandelprocedure voor kerk en predikant moeten komen.
We stellen voor dat wat betreft de betaling van een onafhankelijk meldpunt (incl. mediation) er een apart fonds komt, waarin zowel de kerk als predikant structureel aan meebetalen én als beheerders gelijkwaardige zeggenschap over hebben. Naast neutraal financieel beheer van het calamiteitenfonds moeten professionele en volledig onafhankelijke (buiten de kerk functionerende) mediators ingezet worden. Collega predikanten en bestuursleden blijken dikwijls een dubbele agenda te hebben in het conflict, dat ten koste gaat van de objectiviteit. En last but not least zal een vooraf opgestelde meld- en behandelprocedure, juridisch bindend voor kerk en predikant vastgelegd moeten worden. In de rechtspositieregeling van de predikant zou daarna verwezen moeten worden. Op deze wijze ontstaat de mogelijkheid dat een predikant veilig de rode vlag kan hijsen en eerlijk behandeld wordt.
Voor meer informatie over dit boek of om het boek te bestellen: klik hier.
Dominee Jan Schippers Rijnsburg werkt nauw samen met dominee Nico Catsburg uit Lelystad, directeur van St. Room2C, medeauteur van 'Wolven in de Kerk'. Waar hij in bovenstaand artikel schrijft over 'we' wordt ook dominee Catsburg bedoeld. Beiden zijn ze al ruim 30 jaar (eerst CAMA) en door fusie ABC Baptisten predikant, Nico in Alkmaar, hij is in Katwijk met emeritaat gegaan en woont in deze regio.
