Lydia van Leersum-Bekebrede promoveert op 9 december op haar onderzoek naar Vieringen met Kinderen, een theologisch onderzoek naar participatie van kinderen in de Protestantse Kerk in Nederland. De promotie vindt plaats in Amsterdam.
Kinderen zijn meer dan passieve toeschouwers
Kinderen participeren overal in liturgische rituelen. In de zondagse kerkdienst, tijdens kindernevendienst en op zondagschool. In speciale diensten zitten kinderen in kerkbanken, ze reageren op Bijbelverhalen, zingen in een koor, verwelkomen mensen, bidden of nemen deel aan het avondmaal. Op basis van participerende observaties en interviews beschrijft en analyseert Van Leersum in haar proefschrift de verscheidenheid aan vieringen met kinderen in Nederlandse Protestantse contexten. Een centraal thema is hoe mensen vieringen aanpassen op kinderen en hoe kinderen bijdragen aan de liturgische rituelen. De conclusies benadrukken het belang van kinderen in vieringen: kinderen zijn geen passieve toeschouwers, maar ze eigenen zich de omgangsvormen, inhouden en normen en waarden toe, terwijl ze zich daar tegelijkertijd op hun eigen manier toe verhouden.
Vieren met kinderen voedt de spiritualiteit
Juist door die actieve en inhoudelijke bijdragen van kinderen voedt vieren met kinderen niet alleen de spiritualiteit van kinderen maar ook die van volwassenen. Hoewel praktijken enorm verschillen, vindt (geloofs)uitwisseling tussen volwassenen en kinderen toch overal plaats. Dat is een van de redenen waarom van Leersum het debat over het belang van intergenerationeel vieren nuanceert. Verder maakt de analyse van geluiden die kinderen maken in kerkgebouwen, hoe die weerkaatsen en geïnterpreteerd worden, duidelijk dat er meer reflectie nodig is op de invloed van materie op vieringen. Specifieker: hoe een gebouw ruimtelijk geordend is, het meubilair en de aan- of afwezigheid van bepaalde spullen sturen niet alleen hoe een viering verloopt maar creëren ook sociale structuren of houden die in stand. Als geheel geeft dit praktische theologische onderzoek geeft een beter begrip van Protestantse liturgische rituelen met kinderen in Nederland.
Wetenschappelijk onderzoek naar rituelen
Tijdens het onderzoek heeft Van Leersum zich de vraag gesteld hoe het vieren met kinderen werkt, in plaats van de vraag te stellen wat werkt. Wat motiveert mensen om bepaalde keuzes te maken in hoe ze vieren met kinderen? Hoe dragen kinderen bij? Wat vinden kinderen belangrijk in een viering? Hoe komt God ter sprake of wat blijkt er van God uit de interactie tussen kinderen en volwassenen? Deze vragen leidden tot de hoofdvraag van het onderzoek: Hoe worden liturgische rituelen met kinderen uitgevoerd in Protestantse gemeenschappen in Nederland, hoe dragen ze bij aan de actieve participatie van kinderen, en hoe kunnen deze praktijken theologisch worden geduid? Om deze vraag te kunnen beantwoorden heeft Van Leersum elf jeugdwerk professionals geïnterviewd en participerende observaties gedaan bij eenentwintig liturgische rituelen met kinderen in vijftien gemeentes binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN).
Belangrijke bijdrage
De bijdrage van dit onderzoek is de nauwkeurige beschrijving en diepgaande analyse van vieringen met kinderen. Opvallend zijn de nuancering van het ideaal van intergenerationeel vieren, het aan de orde stellen van de actieve participatie van kinderen – ook als volwassenen die niet altijd als zodanig herkennen, en het belichten van de theologie in de materialiteit van vieringen met kinderen. Deze bijdragen tonen de waarde van kwalitatief theologisch onderzoek en nodigen uit tot vervolgonderzoek waarin er aandacht blijft voor de agency van kinderen en materialiteit. Ten slotte stelt dit onderzoek verantwoordelijken in kerken en gemeenteleden een aantal vragen om reflectie en gesprek op gang te brengen over lokale praktijken van vieren met kinderen.
Theologische relevantie van participatie van kinderen in vieringen
De participatie van kinderen wordt vooral bevorderd doordat volwassenen zich ervan bewust worden dat kinderen al op allerlei manieren bijdragen aan vieringen, en zich via die weg realiseren hoe die bijdragen van kinderen kunnen worden versterkt. Het is theologisch relevant dat kinderen mogen participeren in vieringen, aangezien kinderen deel uitmaken van de gemeente als het Lichaam van Christus. De ontmoeting tussen kinderen en volwassenen en tussen kinderen onderling, hun gezamenlijke performance van de liturgische rituelen, is belichaamde theologie. Liturgische rituelen met kinderen bieden ruimte aan ritualiseren, voor liturgisch experimenteren met behulp van bestaande rituele repertoires. Dit ritualiseren leidt ook daadwerkelijk tot nieuwe manieren van vieren met kinderen. Dat beïnvloedt de kerkgemeenschap als geheel, aangezien de performance van vieringen geloof tegelijkertijd tot uitdrukking brengt en vormt.
Over Lydia van Leersum - Bekebrede
Lydia van Leersum – Bekebrede is op 7 mei 1992 geboren in Vianen. Samen met haar man Hans van Leersum en zoon Joas woont ze in Hilversum. Ze groeide op in Mozambique en Angola, waar haar ouders werkten voor ZOA, een christelijke organisatie voor vluchtelingenhulp. Toen ze 10 jaar was keerde ze samen met haar ouders terug naar Nederland. Nadat ze de middelbare school, Driestar college in Gouda in 2010 afgerond had, volgde ze de bachelor Latijns-Amerikaanse studies in Leiden. In 2016 startte ze de onderzoeksmaster Culturele antropologie aan de Utrecht Universiteit. Ze schreef een thesis over culturele en religieuze gevoelens van ‘erbij-horen’, gebaseerd op 5 maanden etnografisch onderzoek via de Colombiaanse Evangelische kerk in Madrid. Van mei 2016 tot en met mei 2021 werkte Lydia aan haar proefschrift als Ph.D. student aan de Protestantse Theologische Universiteit, binnen het onderzoekscentrum voor jeugd kerk en cultuur (OJKC).
Bron: PThU
